Het is inmiddels een bekend probleem voor de meeste scholen: de uitval van leraren wat zorgt voor een lerarentekort en de daaropvolgende zoektocht naar goede vervanging. Om die reden sloegen 29 schoolbesturen in de regio’s Rotterdam en Den Haag de handen ineen. Samen hebben zij de inhuur van leraren, leraar-ondersteuners en onderwijsassistenten in het basisonderwijs en het speciaal onderwijs aanbesteed. Elke school van de aangesloten besturen kan nu rekenen op de juiste persoon voor de baan én voor een uniform tarief waarbij op dezelfde manier naar inschaling wordt gekeken. ‘Daar wordt het hele onderwijs beter van’, zegt BOOR-bestuurder Renata Voss, namens de initiatiefnemers.
Besturen slaan handen ineen – “Samen sterk voor gezond onderwijs bij lerarentekort” – Projectcoördinator Esther der Wal/Bureau Baken en Aanbestedingsspecialist Significant Synergy
De praktijk
Eerst even een kijkje in de herkenbare praktijk: er valt een leerkracht uit. Elke school krijgt hier vroeg of laat weleens mee te maken. In het eigen team is niemand beschikbaar, iedereen staat immers al voor een groep of vervult andere essentiële taken. Ook de vervangingspools zijn leeg, zowel die van de school zelf alsook die vanuit het bestuur. Wat te doen? In deze gevallen wordt vaak een beroep gedaan op uitzendbureaus. Er is immers behoefte aan tijdelijke inzet om de continuïteit van het onderwijs te kunnen waarborgen. Het lerarentekort is de afgelopen jaren steeds groter geworden en blijft, ondanks alle inspanningen, toenemen. Zeker in de grote steden wordt er dan ook steeds vaker een beroep gedaan op de inhuur van extern personeel.
Lerarentekort zorgt voor enorme uitdaging
Maar precies daar begonnen veelal de problemen, stelt Ewald van Vliet, bestuurder bij Lucas Onderwijs in Den Haag. ‘Het lerarentekort vormt in de regio’s Rotterdam en Den Haag een enorme uitdaging. En die schaarste op de markt blijft niet zonder problemen. We zien steeds vaker excessen in voorwaarden en uurtarieven ontstaan en er ontstaat een ongewenste balans tussen gediplomeerde leraren en anders opgeleide professionals. Tarieven rijzen de pan uit, pluriforme afspraken zorgen bovendien voor ongewenste concurrentie tussen verschillende schoolbesturen.’ Van Vliet vervolgt: ‘Dat leidde op veel plekken tot een negatief effect op de onderwijskwaliteit. En wie betaalt vervolgens de prijs? Juist, de leerling. Een zeer onwenselijke situatie.’
Dat moest veranderen, besloten acht schoolbesturen – vier uit Rotterdam en vier uit Den Haag. De urgentie van het probleem werd zodanig groot dat zij de handen ineensloegen. Het idee: een gezamenlijke aanbesteding optuigen, gericht op uitzend- en detacheringsbureaus, voor de inhuur van onderwijzend of onderwijsondersteunend personeel voor het basisonderwijs en het speciaal onderwijs. Uiteindelijk bleef het niet bij deze acht organisaties; nog 21 andere besturen sloten zich bij de aanbesteding aan. Samen sterk met één gezamenlijk doel voor ogen: een gezondere balans op de onderwijsarbeidsmarkt met behoud van de kwaliteit van het onderwijs.
Aanbesteding
Hoe ging het in zijn werk? Na een marktconsultatie waarbij verschillende uitzendbureaus werden gesproken over de (on)mogelijkheden van externe inhuur in het onderwijs en de manier van aanbesteden, is een aanbesteding gestart. Uitzendbureaus en detacheerders presenteerden hoe zij invulling kunnen geven aan capaciteitsbehoeften van scholen. ‘Het was een zeer uitgebreid en gedegen proces’, stelt Van Vliet. ‘Hierna is een aantal aanbieders geselecteerd om de komende jaren de externe inhuur van de aangesloten besturen in te vullen. Met deze bureaus zijn middels de aanbesteding reële marktconforme (financiële) afspraken gemaakt.’ Maar hij voegt daaraan toe: ‘Belangrijker is nog dat we met hen afspraken hebben gemaakt waarmee we de onderwijskwaliteit bij externe inhuur borgen. Als er gevraagd wordt om een bevoegde leraar, dan volstaat een onderwijsassistent niet.’
BOOR-bestuurder Renata Voss vult aan: ‘Een uitgangspunt is dat de schoolbesturen zelf mensen opleiden en dus geen studenten via een uitzendbureau inzetten.’ In de gezamenlijke aanbesteding namen de besturen bij de voorwaarden op dat uitzendbureaus dienen te handelen volgens de afspraken in de cao primair onderwijs waar het gaat om inschaling en een aantal overige arbeidsvoorwaarden. Voss: ‘Je wilt niet dat er teveel verschil ontstaat tussen de arbeidsvoorwaarden van een inhuurkracht en een vaste kracht. Als een inhuurkracht beduidend meer verdient dan de vaste kracht met dezelfde werkervaring, creëert dat een onwenselijke situatie. Het komt de sfeer op een school – het teamgevoel dat zo hard nodig is – in ieder geval niet ten goede.’ Reële prijzen voor goede kwaliteit, daar wordt het hele onderwijs beter van, gelooft Voss. ‘Ons gezamenlijke doel is – vooropgesteld – de borging van de kwaliteit van het onderwijs. Het best denkbare onderwijs voor onze leerlingen. Dat vraagt om gekwalificeerde mensen voor de klas, dag in dag uit, ook met de inzet van externe partijen. Daar was de aanbesteding ons om te doen.’
Inhuren
De aanbesteding is inmiddels afgerond. Vanaf 1 maart 2021 zijn alle deelnemende besturen overgegaan op de nieuwe werkwijze. Hoe gaat het nu in zijn werk? Nog altijd is de inhuur van extern personeel een laatste redmiddel, stellen de initiatiefnemers, als scholen de uitval zelf niet kunnen opvangen en als de flexibele pools zijn uitgeput. In dat geval zet een schoolbestuur van het basisonderwijs of het speciaal onderwijs een
offerteaanvraag uit. Hierin staat duidelijk omschreven wat er nodig is, om hoeveel uren en over welke periode het gaat en aan welke competenties de inhuurkracht moet voldoen. Alle uitzendbureaus die meedoen maken een gelijke kans om een geschikte kandidaat aan te leveren. ‘Alle gecontracteerde uitzendbureaus krijgen dezelfde aanvraag voorgelegd en hun aanbod wordt op dezelfde manier beoordeeld’, legt Voss uit, ‘we noemen dat de minicompetitie. Zo zorgen we voor een eerlijk proces waarin we altijd de meest geschikte persoon kunnen matchen met de baan. Het is ook mogelijk om via dezelfde weg een spoedaanvraag te doen.
Unieke samenwerking om lerarentekort tegen te gaan
Het mag wel even gezegd worden: 29 besturen die níet formeel verbonden zijn, zetten gezamenlijk één aanbesteding op. Dat is zowel inkooptechnisch als organisatorisch gezien best heel bijzonder. ‘Ja, daar zijn we trots op’, bekent Voss lachend. ‘Het geeft ook aan hoezeer de nood is gevoeld.’ Van Vliet: ‘Zoveel partijen samen, dat heeft om veel afstemming en flexibiliteit gevraagd. Het toont de kracht van samen sterk. De besturen hebben over het eigen organisatiebelang naar het brede belang van het onderwijs gekeken.’ Onderling zijn ook afspraken gemaakt, die zijn vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst. Zo is er afgesproken dat de schoolbesturen alleen samenwerken met de aangesloten bureaus. Voss: ‘Uitzendkrachten van andere uitzendbureaus kunnen op onze scholen dus niet meer worden ingehuurd. Tenzij ze overstappen naar de aangesloten bureaus.’ Van Vliet vult aan: ‘Lerarenuitval kun je natuurlijk nooit voorkomen, maar op deze manier hopen we de kwaliteit van onderwijs in ieder geval zo goed mogelijk te garanderen. Zo dragen we allemaal ons steentje bij aan goed onderwijs in een prettige en gezonde werkomgeving!’
Benieuwd hoe u met een externe frisse blik ‘Anders’ organiseren binnen uw organisatie kunt realiseren?
Wij scheppen graag voor jou rust in de chaos. Meer weten? Klik hier om contact op te nemen met onze adviseurs!